شعر سنتی فارسی

قطعه، قالب شعری است که علاوه بر هم‌وزن بودن همه مصراع‏های آن، مصراع‌های زوج آن، دارای قافیه می‏باشد. حداقل ابیات قالب «قطعه»؛ دو بیت و حداکثر معمول متداول آن، پانزده- شانزده بیت می‏باشد؛ ولیکن بر حسب ضرورت تا حدود چهل- پنجاه بیت و بیشتر از آن نیز گفته‌اند. فرق ظاهری قطعه با قصیده در این است که در قطعه؛ اولین مصراع فرد، دارای قافیه نیست ولی در قصیده، اولین مصراع فرد، دارای قافیه است. قطعه را از آن رو قطعه گفته‌اند که شبیه پاره و قطعه‌ای از اواسط یک قصیده است. مفاهیم ابیات قطعه؛ همه مربوط به هم است و درباره موضوع اخلاقی، پند و اندرز، تهنیت و تعزیت، تقاضا یا شکایت، هجو یا مدح و ... است. از شاعران دوره‏های پیشین، ابن‌یمین؛ انوری و از معاصران پروین اعتصامی، قطعه‏های زیبا و خوش مضمون سروده‌اند؛ ولیکن قطعات سعدی در گلستان، به قدری مشهور شده که گاهی به صورت ضرب المثل درآمده است. شكل قالب قطعه بر اساس چينش قافيه چنين است: مصراع فرد   مصراع زوج قافيه ......................................... ......................................... .........................   ......................................... ......................................... ......................... XX تا پايان شعر. یک قطعه: دوست مشمار آنکه در نعمت زند دوست آن باشد که گیرد دست دوست   لاف یاریّ و برادرخواندگی در پریشان حالی و درماندگی                                 «سعدي» نوشته شده توسط حسین انوری پور در پنجش شعر سنتی فارسی...ادامه مطلب

شعر سنتی فارسی، در شکلها وگونه‌های مختلفی سروده می­شود. نحوه‌ي شکل‌گیری مصراع‌ها و قافیه‌ها در یک شعر؛ باعث ایجاد این گونه­های مختلف می­شود که به این گونه‌های مختلف، اصطلاحاً «قالب شعر» می‌گویند. مشهور‌ترین قالب­های سنّتی شعر فارسی به دوازده دسته تقسیم‏بندی می‏شوند:   رباعی دوبیتی غزل قصیده قطعه مثنوي ترجیع‌بند ترکیب‌بند مُسمّط مُستزاد چهارپاره فرد    توجه:  اشعاری با نام‌های خاص «مربّع ترکیب و یا مُخَمَّس و ... » نیز زیرمجموعه قالب مُسمّط قرار دارند که در جای خود بدان پرداخته خواهد شد. شعر سنتی فارسی...ادامه مطلب

غزل،قالب شعری است که توسط ایرانیان به وجود آمد؛ این قالب همچون قالب قصیده است یعنی قالب شعری است که علاوه بر هم‌وزن بودن همه مصراع‏های آن، اولین مصراع فرد آن و همه مصراع‌های زوج آن، دارای قافیه هستند. تعداد بیت‏های قالب «غزل» 5 تا 18- 19 بیت است، ولیکن بهترین غزل‏ها، دارای 5 بیت تا 12 بیت بوده‏اند. غزلیات بجا مانده از شعرای مشهور که دارای سه یا چهار بیت می‏باشند را «غزل‏های ناتمام» می‏گویند و اگر کمتر از این مقدار شود دیگر غزل نیست. قالب غزل بیشتر برای بیان احوال درونی گوینده و راز و نیاز عاشقانه یا افکار عارفانه و فلسفی و اجتماعی به کار می‏رود. دوره شعر سنتی فارسی...ادامه مطلب

فصیده قالب شعری است که توسط اعراب به وجود آمد؛ در این قالب شعری همه مصراع‏ها هم‌وزن بوده؛ همچنین اولین مصراع فرد آن و همه مصراع‌های زوج آن، دارای قافیه هستند. تعداد بیت‏های قالب «قصیده» معمولاً از بیست بیت تا هشتاد بیت است ولی تا حدود صد و پنجاه بیت و افزونتر نیز گفته‌اند و بعضی کمتر از بیست بیت را تا حدود پانزده و شانزده بیت نیز، قصیده نامیده‌اند. کاهش و افزایش تعداد ابیات یا به گفته‏ای کوتاهی و بلندی قصاید؛ به اهمیت موضوع، و قدرت و قوّت طبع شاعر بستگی دارد؛ بنابر این تعداد ابیات قصیده، قطعی نیست. قالب قصیده، از قالب‌های مهم شعر است و بعضی آن را شعر سنتی فارسی...ادامه مطلب

مثنوی که نام دیگر آن «دوگاني» می‌باشد. یک قالب شعری است که توسط ایرانیان به وجود آمد؛ این قالب شعری که علاوه بر هم‌وزن بودن همه مصراع‏های آن، هر دو مصراع تشکیل دهنده یک بیت، قافیه‏ ای یکسان و مستقل دارند. «مثنوی» خاص شعر فارسی است و ابیات آن محدود نیست و برای سرودن داستانهای طولانی و مطالب مفصل به کار می‏رود. شاهنامه فردوسی، خمسه نظامی ، مثنوی معنوی مولوی و بوستان سعدی از مشهورترین مثنوی‏های زبان فارسی هستند. شكل قالب مثنوي بر اساس چينش قافيه چنين است: مصراع فرد قافيه   مصراع زوج قافيه ......................................... ........................................ ............ شعر سنتی فارسی...ادامه مطلب

ترجیع بند نام دیگر آن «ترجيع» می‌باشد. قالب شعری است که علاوه بر اين‌كه همه مصراع‏های آن هم‌وزن هستند، دارای چند بخش با تعداد بيت‌هايي برابر می‏باشد كه اين بخش‌ها توسط يك بيت مشترك، به هم متصل هستند.  به هر بخش، «خانه» يا «رشته» گويند و به بیت پس از هر بخش، «بند ترجيع» و يا «ترجیع» و یا «بند گردان» و يا «برگردان» می‌گویند. ترجيع‌بند، قطعه‌قطعه شدن قصيده را مي‌گوييم، چون براي بيان مطالب بسيار طولاني، شاعر در قافيه‌پردازي دچار مشكل نشود، ترجيع‌بند را خانه به خانه با تعوض قافيه ابداع نمودند. چينش قافيه در هر خانه، همان چينش پايه ترجيع‌بند؛ يعن شعر سنتی فارسی...ادامه مطلب