آخرین مطالب
امکانات وب
ترجیع بند نام دیگر آن «ترجيع» می‌باشد. قالب شعری است که علاوه بر اين‌كه همه مصراع‌های آن هم‌وزن هستند، دارای چند بخش با تعداد بيت‌هايي برابر می‌باشد كه اين بخش‌ها توسط يك بيت مشترك، به هم متصل هستند.
به هر بخش، «خانه» يا «رشته» گويند و به بیت پس از هر بخش، «بند ترجيع» و يا «ترجیع» و یا «بند گردان» و يا «برگردان» می‌گویند. ترجيع‌بند، قطعه‌قطعه شدن قصيده را مي‌گوييم، چون براي بيان مطالب بسيار طولاني، شاعر در قافيه‌پردازي دچار مشكل نشود، ترجيع‌بند را خانه به خانه با تعوض قافيه ابداع نمودند. چينش قافيه در هر خانه، همان چينش پايه ترجيع‌بند؛ يعني قصيده است؛ بدين صورت كه در هر خانه، مصراع زوج بیت اول و مصراع‌های فرد بيت‌هاي ديگر همان خانه، هم‌قافیه‌اند و چون قطعه‌هايي از قصيده در ترجيع‌بند وجود دارد، تعداد ابيات هر خانه را نيز همچون قطعه 2 تا 15-16 بيت گزارش كرده‌اند؛ هرچند گاهي بیشتر از آن هم سروده شده است. در تعداد خانه‌ها در اين‌گونه اشعار شاعر مختار است.
در ترجيع‌بند، بيت آخر هر خانه با بیت برگردان خود، سازگاری و ارتباط معنایی دارد و اين كار را براي شاعر كمي دشوار مي‌كند. ترجیع‌بند سعدی و ترجیع‌بند هاتف اصفهانی مشهورترین ترجیع‌بندهای شعر فارسی هستند.
شكل قالب ترجيع‌بند بر اساس چينش قافيه چنين است:
آغاز خانه اول |
|
| |||||
مصراع فرد | قافيه |
| مصراع زوج | قافيه | |||
.................. ................... | X |
| ........................................ .................... | X … | |||
| مصراع | قافيه |
| ||||
.......................................... | A |
| |||||
آغاز خانه دوم |
|
|
| ||||
مصراع فرد | قافيه |
| مصراع زوج | قافيه | |||
.......................... ........................... | X |
| ........................................ ..................... | X … | |||
| مصراع | قافيه |
| ||||
.......................................... | A |
| |||||
تا پايان شعر.
دو خانه از یک ترجیع‌بند:
ای زلف تو، هر خمی، کمندی |
| چشمت به کرشمه، چشم‌بندی | ||
| بنشینم و صبر پیش گیرم |
| ||
دردا که به لب رسید جانم |
| آوخ که ز دست شد عنانم | ||
| بنشینم و صبر پیش گیرم |
| ||
برچسب : ترجیع بند,ترجیع بند هاتف,ترجیع بند محتشم,ترجيع بند محتشم كاشاني,ترجيع بند محتشم,ترجیع بند در ترانه, نویسنده : sheresonnatyo بازدید : 281